"Ý của họ, nó tàn nhẫn đến nỗi chúng ta không dự liệu tới, không tưởng tượng được. Ðó là chỗ nhược của ta..."
VÕ PHIẾN (1925-2015)
Trong những ngày gần đây ai nấy chỉ những xôn xao về chuyện ngưng chiến: Bao lâu nữa nhỉ? Làm gì bây giờ?
Trong bao nhiêu năm trời, chúng ta đã quen với nếp sống chiến tranh đến
nỗi hòa bình làm chúng ta bối rối. Nhưng thiết tưởng ngưng chiến không
đáng làm chúng ta bận tâm đến thế. Chiến tranh này sắp kết thúc, bằng
cách này hay cách khác, hoặc sớm hơn một ít hoặc chậm hơn một ít. Chuyện
phải đến rồi sẽ đến, nó xảy đến ra sao dường như cũng đã được trù liệu.
Cái đáng bận tâm là những điều tiếp theo cuộc ngưng chiến ấy.
- Thì các vị lãnh đạo của chúng ta đã tiên liệu rồi: đấu tranh chính trị chứ gì? kinh tế hậu chiến chứ gì?
Ðấu tranh chính trị, nó hiển nhiên quá, nó sờ sờ ra đấy, tưởng như rờ
mó được. Nói rằng trong giai đoạn tới ta với cộng sản phải đấu tranh
chính trị với nhau, nói thế gần như không phải là tiên liệu gì ráo. Ðó
là đối phó. Chuyện ấy đến ngay trước mắt rồi, ta buộc lòng phải đối phó
tức khắc, thế thôi.
Nhưng nói thế còn là khá. Hầu hết mọi người chỉ
chăm vào những cái gần hơn nữa: hàng mấy trăm ký giả mỗi tuần bu đến
phòng họp báo của các phái đoàn Hoa Kỳ và Bắc Việt để ghi lấy dăm ba câu
tuyên bố loanh quanh, các bình luận gia khét tiếng của báo này báo kia,
đài này đài nọ bóp trán suy đoán xem lúc nào thì ngưng oanh tạc dưới vĩ
tuyến 19 v.v... Thiên hạ theo dõi ý kiến của họ.
Trong lúc ấy nhóm
lãnh đạo ở Hà Nội lặng lẽ lo liệu công việc mai sau: tức một cuộc chiến
tranh khác. Một cuộc chiến tranh quân sự hẳn hòi. Và họ tiến hành thực
hiện chuẩn bị, ngoài sự chú ý của dư luận: các bình luận gia có tiếng,
khét hay không khét, gần như không mảy may quan tâm đến chuyện ấy.
Thế mà đó mới là chuyện đáng quan tâm. Thiết tưởng là chuyện đáng quan
tâm hơn cả vào lúc này. Bởi vì nếu ta mù tịt về ý định của đối phương
trong tương lai thì trong cuộc đối thoại thương thuyết với họ hiện thời
ta làm sao biết đặt ra những điều kiện cần thiết?
Cuộc bắn giết sắp
tới giữa Miền Nam và Miền Bắc đã được cộng sản xếp đặt từ lúc này, cũng
như cuộc bắn giết thê thảm mười năm qua được họ xếp đặt từ trước tháng
7, 1954, trước ngày đình chiến theo Hiệp Ðịnh Genève.
Thượng tuần
tháng 7, 1968 một nhóm luật gia họp ở Grenoble buộc Hoa Kỳ vào tội gây
chiến tại Việt Nam. Sau đó, nhóm luật gia tranh đấu chính trị Việt Nam
họp tại Sài Gòn cãi lại: Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam đã thành lập từ
năm 1958 và ra mắt ngày 20 tháng 12, 1960, còn người lính Mỹ đầu tiên
chỉ mới tử trận trên lãnh thổ Miền Nam ngày 22 tháng 12, 1961.
Người
của pháp luật, họ cãi lý với nhau, họ bắt bẻ nhau như thế. Không hiểu
sao họ chỉ nói tới Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam. Trước họ, nhiều người
đã đi ngược lên tới Mặt Trận Tổ Quốc, và xa hơn Mặt Trận Tổ Quốc: tới
cái nghị quyết của đảng Lao Ðộng đã đẻ ra Mặt Trận này.
Mặt trận
này, mặt trận nọ..., đó là những bằng chứng đã có tên gọi. Chờ cho cộng
sản đặt tên rõ ràng các hoạt động của họ mới chịu cho rằng họ hoạt động
tức là nghĩ tệ về họ nhiều quá. Họ đâu có chậm chạp như vậy? Trước những
hoạt động có tên gọi đã từng xảy ra nhiều hoạt động không tên gọi, và
trước cả các hoạt động không tên là những toan tính xếp đặt kỹ càng.
Khi họ nhận thấy không thể thanh toán cả nước Việt Nam một lần, mà phải
chấp nhận điều đình với Pháp để giữ lấy nửa nước, thì họ đã đặt ngay
vấn đề: còn lại nửa nước kia, phải giải quyết ra sao? Và họ đặt kế hoạch
“giải quyết,” cùng lúc với kế hoạch điều đình. Nghĩa là vào năm 1954,
chứ không phải năm 1958.
Thật vậy, hiệp định đình chiến vừa ký kết,
thì những điều khoản ngưng cuộc chiến tranh bấy giờ được họ thi hành
đồng thời với những điều chuẩn bị cuộc chiến tranh sau. Ðồng thời, không
muộn hơn một ngày nào.
Lúc ấy chính quyền quốc gia lo đùm túm kéo
nhau vào Nam, và tổ chức cuộc di cư cho đồng bào Miền Bắc. Di cư là đi
cả nam lẫn nữ, cả già lẫn trẻ: công chức già thì vào theo nhà nước để
lãnh hương hưu, các cụ cố thì theo con cháu vào để được nuôi nấng và
chết giữa đám con cháu v.v...
Cũng lúc ấy, cộng sản lo liệu công việc của họ có lớp lang:
- Vũ khí, họ chôn giấu lại một số ở Miền Nam;
- Cán bộ và binh sĩ, họ chọn lựa một số cho ở lại: có hạng được bố trí
để len lỏi vào các cơ quan quốc gia, có hạng trở về cuộc sống thường dân
chờ thời cơ, có hạng đổi vùng để hoạt động, có hạng vừa lẩn trốn vừa
bám lấy địa phương để hoạt động v.v...
- Ðịa chủ, phú nông, trót bị
ngược đãi tù tội, đều được tha thứ, giải thích, dỗ dành để xóa bỏ hận
thù. Những thành phần không dỗ dành được thì họ thủ tiêu, vì xét nguy
hiểm đối với tính mạng những cán bộ nằm vùng của họ;
- Tập kết theo
nguyên tắc: Ðưa ra Bắc hạng trai trẻ có thể làm việc đắc lực và sản xuất
giỏi cùng hạng có uy tín có khả năng; bỏ lại trong Nam hạng lão nhược
có thể làm một gánh nặng cho quốc gia. Cố ý gây phân ly chia cách, làm
thế nào để mỗi gia đình đều có kẻ đi người ở;
- Gấp rút tạo thêm
nhiều liên hệ giữa thành phần tập kết ra Bắc và dân chúng Miền Nam: đặc
biệt là tổ chức những đám cưới cấp tốc khiến cho hàng chục vạn binh sĩ
và cán bộ Việt cộng ra đi bỏ lại trong Nam bấy nhiêu cô vợ trẻ, có những
cô chỉ ăn ở với chồng được đôi ba hôm.
Bấy nhiêu cô vợ trẻ và gấp
đôi gấp ba chừng ấy cha mẹ già cùng cô cậu chú bác, v.v... là một lực
lượng đáng kể. Bằng chính sách tập kết và gây liên hệ này, cộng sản
cưỡng bức một số người về sau phải làm nội tuyến cho chúng.
Ngay từ
đầu, tình cảm của những người này đã hướng về Bắc, theo bóng kẻ thân
yêu. Thái độ và hoàn cảnh éo le của họ khiến nhà chức trách địa phương
lo ngại, đề phòng. Do đó, họ thành một khối người dần dần sống cách
biệt, nếu không là đối lập với chính quyền miền Nam. Một vài trường hợp
đối xử vụng về bị khai thác, một vài sự hiểu lầm bị xuyên tạc: thế là
mâu thuẫn giữa hai bên trở thành trầm trọng. Rồi một ngày kia, chuyện
được tính trước sẽ xảy ra. Xin thử tưởng tượng: gia đình có đứa con hay
người chồng ra Bắc năm 1954, hai năm sau, một đêm nào đó, có kẻ lạ mặt
lẻn vào nhà, lén lút trao cho xem một lá thư và một tấm hình mới nhất
của con hay của chồng từ Bắc mang vào, gia đình nọ làm sao nỡ tố giác kẻ
lạ mặt, dù biết họ đang gây loạn. Ðã không tố giác được, tất phải che
giấu, nuôi dưỡng mối liên lạc. Từ việc này đến việc khác, gia đình nọ
dần dần đi sâu vào sự cộng tác với tổ chức bí mật của đối phương, chịu
mệnh lệnh của họ, rốt cuộc gia nhập hẳn vào hàng ngũ của họ.
Chính
vì như thế mà thư từ hình bóng của cán binh tập kết có giá trị đặc biệt
quan trọng: những năm 1956, 57, 58, cán bộ từ ngoài Bắc xâm nhập vào
hoạt động, trong người họ bao giờ cũng mang theo một số thư từ, hình
bóng của cán binh tập kết. Ðó là lợi khí hết sức đắc dụng giúp họ đặt
các cơ sở quần chúng đầu tiên.
Gây được cơ sở quần chúng, vận động
được sự đóng góp số lương thực tiền bạc cần thiết để nuôi quân rồi, bấy
giờ các lực lượng vũ trang tại chỗ bắt đầu được thành lập, các lực lượng
vũ trang ngoài Bắc kéo vào. Sau đó mới có cái Mặt Trận Giải Phóng ra
đời.
Như vậy, cuộc chiến hiện nay không hề khởi đầu từ những bất mãn
chống một chế độ độc tài gia đình trị, không hề khởi đầu từ sau việc
chính quyền Sài Gòn từ chối cuộc tổng tuyển cử 1956, không hề khởi đầu
từ ngày khai sanh mặt trận nọ mặt trận kia.
Cuộc chiến này xuất hiện
ngay từ những cuộc liên hoan chia tay giữa kẻ ở người đi trong thời hạn
300 ngày tập kết, những cuộc liên hoan có hát có múa, có bánh trái tiệc
tùng... Nó xuất hiện ngay từ những đám cưới vội vã sau ngày đình chiến,
những đám cưới lắm khi tổ chức tập thể, do trưởng cơ quan, trưởng đơn
vị chủ tọa. Nạn nhân đầu tiên của cuộc chiến này không phải là những kẻ
ngã gục vào 1958, 1959, mà là những cô gái tức khắc biến thành góa bụa
từ 1954.
Dân chúng Miền Nam ai nấy đều biết những bận rộn tới tấp,
những công việc bề bộn ngổn ngang mà nhà cầm quyền cộng sản hồi ấy phải
làm cho kịp trước khi rút ra Bắc. Trong hoàn cảnh rộn ràng bấy giờ, nếu
không vì lý do quan trọng, chắc chắc đảng và nhà nước cộng sản hồi ấy
không đến nỗi quá sốt sắng lo cưới vợ cho cán binh như thế. Chắc chắn.
Dù tìm trong bất cứ thời kỳ lịch sử nào của bất cứ dân tộc nào, cũng
hiếm thấy một trường hợp chính phủ lo vợ cho quan binh túi bụi đến chừng
ấy.
Cũng như hiện nay, trong giai đoạn ác liệt sau cùng của chiến
cuộc tại miền Nam này, nếu không vì lý do quan trọng, đảng và nhà nước
cộng sản nhất định không bao giờ khổ công gom góp thiếu nhi ở đây đưa ra
Bắc, trải qua bao nhiêu gian nan khó nhọc, trong những điều kiện di
chuyển nguy hiểm đến nỗi cả các binh sĩ khỏe mạnh của họ cũng phải hao
mòn suy kiệt dọc đường.
Ðưa thiếu nhi Miền Nam ra Bắc, không phải
cộng sản họ nhằm làm nhẹ một gánh nặng nuôi dưỡng, giúp các ông tổng
trưởng Kinh tế hoặc Xã hội của chúng ta. Mọi người đều rõ, tại Bắc Việt
và Trung Cộng, người ta tiết giảm sinh sản rất gắt gao: họ hạn chế hôn
nhân, hạn chế luyến ái.
Ðưa thiếu nhi Miền Nam ra Bắc, cũng không
phải cộng sản họ nhằm giúp ông tổng trưởng Giáo dục của chúng ta một tay
để giải quyết nạn thiếu trường ở trong này.
Trong giới quan sát
nhiều kẻ bảo rằng Bắc Việt kiệt quệ rồi, không đủ sức kéo dài chiến
tranh nữa, họ bối rối lắm, luống cuống lắm. Dù không tin vào nhận định
ấy, ít ra cũng phải chịu rằng lúc này họ bận trăm công nghìn việc, nếu
chuyện bắt trẻ Miền Nam không có một tầm quan trọng đặc biệt thì họ
không hơi đâu nghĩ đến. Ðàng này họ đang ra sức thực hiện một kế hoạch
bắt trẻ qui mô trên một phạm vi hết sức rộng lớn: đồng loạt, người ta
phát giác ra trẻ em bị bắt ở khắp nơi trên toàn quốc Việt Nam Cộng hòa,
từ Quảng Trị, Thừa Thiên, Pleiku, Kontum, đến Mỹ Tho, Cà Mau, người ta
gặp những toán trẻ em chuyển ra Bắc Việt bằng phi cơ từ Cam-bốt, hoặc bị
dẫn đi lũ lượt trên đường mòn Hồ Chí Minh, nghĩa là bằng mọi phương
tiện, một cách gấp gáp.
Họ bổ sung quân số đó chăng? - Không đâu.
Trẻ bị bắt có hạng mới tám chín tuổi. Trong những trường hợp khẩn cấp,
họ có thể tạm sử dụng một số trẻ con bắt được ngay tại địa phương; chứ
thành lập những đơn vị con nít như thế để dùng ngay vào chiến cuộc này
là chuyện điên rồ. Không phải bổ sung quân số đưa vào chiến cuộc đang
kết thúc đâu, mà là họ đang tổ chức chiến cuộc mai sau đấy.
Ðem chút
ít kinh nghiệm về lần trước để suy nghiệm về lần này, chúng ta thấy
trước dăm ba điều họ sẽ làm sau khi thỏa ước ngưng chiến được ký kết:
- Họ sẽ bỏ lại Miền Nam tất cả những thương phế binh, những cán bộ lâm
nạn, tàn tật, v.v... Mang mỗi phần tử vô dụng như thế về Bắc chỉ gây
thêm xúc động tâm lý trong quần chúng ngoài ấy; để hạng ấy ở lại, họ tạo
thêm gánh nặng cho kinh tế Miền Nam;
- Lúc cuộc “chiến tranh chính
trị” mà các nhà lãnh đạo Miền Nam vẫn nói được bắt đầu, thì bao nhiêu ức
vạn gia đình có con cháu ra Bắc (và những cô gái có chồng lính cưới vội
cưới vàng trước khi về Bắc nữa) hóa ra những thành phần mà chánh quyền
ta không sao lôi kéo tranh thủ nổi. Lòng họ hướng về những con tin ở
ngoài Bắc, phân nửa sinh mạng họ do nhà đương cuộc Miền Bắc định đoạt.
Thái độ của họ khiến nhà chức trách địa phương có thể phạm vào vài biện
pháp kỳ thị vụng về: thế là phát sinh mâu thuẫn, bất mãn, chống đối
v.v...
- Một ngày nào đó, những cán bộ từ Bắc lại lén lút xâm nhập ,
mang theo thư từ của con, của chồng họ: họ mừng như mở cờ trong bụng.
Họ bắt tay cộng tác với những cán bộ nọ, cùng nhau hoạt động để tạo điều
kiện cho chồng con họ sớm trở về ồ ạt theo những đơn vị Nam xâm v.v...
Cán binh gốc người Miền Nam đưa ra Bắc, rồi lại phái trở vào có nhiều
cái lợi: khi được lệnh vào Nam hoạt động, họ mừng rỡ vì có cơ hội về
quê; họ ra đi lặng lẽ, không có bà con thân thuộc ở Bắc nên không gây
xao xuyến gì trong dân chúng, vừa giữ được yếu tố bí mật vừa tránh được
tác động tâm lý bất lợi; họ lại được mong chờ đón đợi ở Miền Nam; và họ
thông thạo am hiểu về dân tình cùng địa thế Miền Nam.
Như thế, chủ
trương bắt đám trẻ em ở miền đồng bằng Nam Việt bát ngát, phì nhiêu đem
ra xứ Bắc đông người đất hẹp, nhà cầm quyền Hà Nội chính đang bắt đầu
chiến cuộc mai sau ngay từ lúc này, lúc mà chúng ta còn đang xôn xao
mong ước ngưng chỉ chiến cuộc hiện tại. Nói họ bắt đầu lúc này cũng chưa
đúng: thực ra các tài liệu về “Vấn đề gửi các cháu ra Miền Bắc” đã được
phổ biến trong hàng ngũ cộng sản từ tháng 4, 1968, và thúc giục thực
hiện trước mùa mưa năm nay. Tháng 4, 1968, tức là liền ngay sau khi tổng
thống Mỹ mở miệng thốt ra vài dấu hiệu tỏ ý xuống thang chiến tranh để
đi tới điều đình.
Ðiều đình để nghỉ ngơi, đối với Mỹ và chúng ta là
thở ra một hơi dài nhẹ nhõm. Ðiều đình đối với cộng sản là bỏ cuộc nửa
chừng, là đành không ăn được keo này. Thua keo này họ bày liền keo khác
ngay, vì ngưng chiến thế nầy, theo họ, là một sự dở dang, là chưa hoàn
tất công việc. “Thế này rồi thôi luôn hả? Nói thế mà nghe được! Sao có
thể quan niệm một cách giải quyết giản đơn, vô duyên đến thế?”
Ý
tưởng về ngưng chiến của chúng ta dính liền với một mơ ước xây dựng: bao
nhiêu tỷ bạc cho Miền Nam, bao nhiêu tỷ bạc cho Miền Bắc, trao đổi kinh
tế ra sao, trao đổi văn hóa thế nào v.v... Ý tưởng về ngưng chiến của
cộng sản dính liền với một kế hoạch tấn công quân sự. Và những nạn nhân
đầu tiên của trận chiến tương lai là những đứa bé con và bố mẹ chúng đã
chịu đau thương từ sáu tháng qua rồi. Trận chiến tranh tương lai đã chọn
nạn nhân của nó trong đám trẻ thơ, đàn bà Miền Nam, để biến họ thành
con côi vợ góa. Xong rồi. Việc đã bắt đầu từ nửa năm nay rồi.
Trước
một đối thủ như thế, thái độ của những chính khách Việt Mỹ hằng ngày đấm
ngực đồm độp, băn khoăn, tự trách mình cái lỗi không kết thúc được
chiến cuộc, thái độ ấy ngây ngô đã đành. Thái độ của những người hớn hở
với một kế hoạch kinh tế hậu chiến nào đó, nghĩ cho cùng cũng mỉa mai
tội nghiệp: liệu rồi hưởng được mấy năm hòa bình trước mắt mà hí hửng
tính chuyện xây dựng, mà mơ cảnh thịnh vượng? Rồi đến thái độ của những
kẻ nhìn xa để báo động về một cuộc chiến tranh chính trị: bảo rằng đối
phương rồi đây chỉ có hoạt động chính trị, như vậy không khác gì chỉ vào
con cọp mà gọi là con chó. Gần như tự lừa mình, như giúp địch ngụy
trang.
Dù cho chỉ có chiến tranh chính trị với nhau, đố ai, đố đảng
phái nào, liên minh nào, phong trào nào của chúng ta mà thuyết phục được
mấy vạn ông bà cha mẹ có con cháu ở Bắc, mấy vạn góa phụ có chồng ở
Bắc, thuyết phục được họ thành thực theo ta? Chỉ nắm lấy chừng ấy vạn
người, cộng sản Bắc Việt đã có trong tay một lực lượng to lớn hơn mọi
đoàn thể chính trị của chúng ta, lực lượng nằm ngay trong lòng quần
chúng ta, hàng ngũ ta, mà hoạt động. Ấy là chỉ so sánh về lượng. Mặt
khác, trong số các đoàn viên phong trào quốc gia, đảng viên quốc gia,
v.v... hạng thực sự nhiệt thành vì lý tưởng được bao nhiêu? Và riêng
trong hạng nhiệt thành có được bao nhiêu kẻ mà lòng thiết tha đối với lý
tưởng có thể mạnh hơn lòng thiết tha với chồng con của những phần tử bị
cộng sản lợi dụng kia?
Dù cho chỉ có đấu tranh chính trị với nhau
thôi, chúng ta đã bất lợi như thế. Huống chi đó chỉ là hành vi tốt lành
lương thiện mà ta gán cho đối phương. Còn họ..., nếu vạn nhất trong thời
gian năm bảy năm sắp tới mà đất nước này thoát khỏi một trận chiến
tranh nữa, thì đó là ý trời, không phải là ý của họ đâu.
Ý của họ, nó tàn nhẫn đến nỗi chúng ta không dự liệu tới, không tưởng tượng được. Ðó là chỗ nhược của ta.
Năm 1954, sau chín năm ê chề mòn mỏi vì chiến tranh, thấy hòa bình ai
nấy nhẹ nhõm; nếu có kẻ nào lúc đó mà xếp đặt một cuộc tàn sát nữa, kẻ
ấy tất gan đồng dạ sắt.
- Thì Hồ Chí Minh đã xếp đặt cuộc tàn sát ngay vào thời kỳ ấy.
Năm 1968, sau hăm ba năm chiến tranh thảm khốc, nghe nói hòa bình mọi
người mừng rơn. Nghĩ tới hàng triệu người đã bỏ thây trong thời gian
qua, ai cũng tưởng làm người Việt Nam mà có kẻ dám để ý nghĩ mon men đến
chiến tranh nữa, kẻ ấy thật mặt dày mày dạn, táng tận lương tâm.
- Thì Hồ Chí Minh chính đang xếp đặt thêm một cuộc chiến tranh.
Vậy mà ông ta vẫn an nhiên hưởng sự trọng vọng của bao nhiêu người, kể
cả người Việt Nam! Cho hay cái sản phẩm quái dị của thế kỷ văn minh này
là tuyên truyền chính trị, nó có một ma lực mê hoặc phi thường. Không
phải thứ tuyên truyền yếu ớt vận dụng một cách khó khăn trong khung cảnh
các nước tự do, mà là thứ tuyên truyền một chiều, qui mô, toàn diện, có
thể sử dụng các quyền lợi kinh tế hỗ trợ cho nó như ở tại các quốc gia
độc tài: Nga Xô, Trung Cộng, Bắc Việt, Ðức quốc xã, v.v...
Và Hồ Chí
Minh không phải chỉ được thứ tuyên truyền ấy xóa cho mình cái chân
tướng hiếu sát phi nhân. Ông ta còn hóa thành thiên tài lỗi lạc dưới mắt
nhiều người vì đã tổ chức giặc giã trong một phần tư thế kỷ để giành
nửa nước, trong khi tại khắp các nước Á Phi, những lãnh tụ bất tài nhất
cũng dần dần thu hồi được độc lập toàn vẹn cho quốc gia họ với những tổn
thất nhẹ hơn nhiều. Ông ta còn hóa thành chính trị gia khôn ngoan,
thành “cha già dân tộc” dưới mắt nhiều người, trong khi ở các xứ khác
cùng lâm vào tình trạng lưỡng phân không có chính quyền nào nỡ giải
quyết tình trạng một cách vô hiệu mà bất nhân đến thế, trải bao nhiêu
năm cứ nhất mực khăng khăng chủ trương hết cuộc tàn sát này đến cuộc tàn
sát nọ, không một mảy may sờn lòng xúc cảm trước cảnh chết chóc thê
thảm làm cho cả nhân loại đều ái ngại.
Người như thế, không biết
lòng dạ ra sao, tim óc ra sao. Bảo rằng cùng trong một người, vừa chứa
đầy những kế hoạch xua ngay đồng bào mình vào chiến tranh liên tiếp vừa
có chỗ cho tình yêu thương đồng bào, thật không thể hiểu thấu.
Những
lời trên đây không được nhã nhặn. Quả thật không nhã nhặn. Và kẻ viết
ra phải lấy làm ngượng về lời lẽ mình. Nhưng khi mình là dân một nước đã
trải qua bao nhiêu năm khói lửa, rồi lại trông thấy trước mặt một viễn
tượng đầy máu me, khi ấy nói về kẻ gây thảm họa thật khó giữ lòng bình
thản để nói lời tao nhã.
Có thể nào không giận? Ông ta bảo phải đeo
đuổi cuộc tàn sát nọ là vì nguyện vọng dân tộc? - Trời, dân tộc này ai
cũng xưng biết rõ vanh vách nguyện vọng, ai cũng đòi hành động nhân danh
nguyện vọng dân; có điều mỗi người nêu lên một nguyện vọng khác nhau,
hoàn toàn khác nhau, lắm khi mâu thuẫn nhau. Ðâu là nguyện vọng đích
thực, để hồi sau phân giải. Cái chắc chắn là dân tộc này không hề nằng
nặc thiết tha với cộng sản đến nỗi chịu chết năm ba thế hệ liên tiếp để
rước kỳ được chế độ ấy về. Vả ông ta chừng ấy tuổi tác rồi, tai nghe mắt
thấy đã nhiều, từng trải việc đời đã nhiều, ông ta đâu còn ngây thơ mà
quáng mắt vì những danh từ khoác lác, những hứa hẹn hão huyền xa xôi của
một chủ thuyết. Ông ta hẳn thừa rõ những gì đê tiện xấu xa xảy ra phía
sau các khẩu hiệu tuyên truyền, thừa rõ sống ở Ðông Ðức đâu bằng ở Thụy
Ðiển, Hòa Lan, thừa rõ con đường từ Hung Gia Lợi, Lỗ-ma-ni tiến đến dân
chủ và hạnh phúc, phải xa hơn con đường từ Thụy Sĩ, Phần Lan.
Mà dù
ông ta có không nghĩ như thế, có cho rằng Tiệp Khắc sung sướng và tự do
hơn Thụy Ðiển đi chăng nữa, thì sự hơn thua chút ít cũng không đến nỗi
bắt phải đổi lấy bằng ba bốn cuộc chiến tranh trong đôi ba mươi năm
liền. Ðáng lẽ ông ta để cho dân tộc nhỏ bé đã chịu quá nhiều đọa đày vì
ngoại thuộc này được yên thân để làm ăn, để sống cho ra sống trong ít
lâu.
Ðã không vì nguyện vọng, quyền lợi dân tộc, ông ta hành động vì
lẽ đảng ông ta nhất định phải thắng các đảng khác, vì lẽ người như ông
ta không chịu thất bại nửa đường?
- Chừng ấy tuổi tác rồi, lẽ nào vì
tranh hơn tranh thua, mà ông mạnh tay sát hại đồng bào không xót thương
đến thế? Người ta có thể vì tức khí, nóng giận mà tàn nhẫn, vung tay
quá đà. Ðó là chuyện nhất thời. Còn ông, ông dai dẳng quá.
Vì cuồng tín chăng? Vì tự ái chăng? Vì cái gì ông ta cũng đáng trách đáng giận quá.
Nhưng trong vấn đề này, trách móc với giận hờn đâu có ăn thua gì. Một
biểu thị tình cảm: thật vu vơ, vô hiệu. Ăn thua chỉ có chiến lược thâm
hiểm, hành động thích hợp. Lời nói - dù nhã hay bất nhã - rồi sẽ bay đi
theo mây gió. Chỉ có hành động mới sửa đổi được tình thế. Mà hành động
thì...
Thì rồi chắc chắn ở phía bên này thoạt tiên ai nấy sẽ nhảy
lên mừng hòa bình, rồi tiếp sau đó sẽ bất đồng cãi cọ nhau ỏm tỏi về
chuyện xây dựng, sẽ tranh nhau làm ăn tới tấp. Cùng lắm, lâu lâu sẽ có
người sáng suốt nhắc khẽ đến chiến tranh chính trị. Thế thôi.
Trong
lúc ấy Bắc Việt lặng lẽ điều khiển cán bộ của họ ở trong nầy âm thầm
nhen nhóm cơ sở. Rồi đôi ba năm sau, một ngày nào đó xét thấy thuận
tiện, họ cho lệnh bùng nổ. Thế là chiến tranh tái diễn.
Chiến tranh
tái diễn: mọi người trên thế giới đang sống an lành bỗng bị quấy rầy, bị
ảnh hưởng, có một số bị lôi cuốn vào chiến cuộc, lấy làm lo ngại, bực
mình, quay đầu về cái xứ lắm chuyện này nhìn bằng cái nhìn xoi mói,
nghiêm khắc, trách vấn: “Rầy rà thật! Ra cái xứ ấy tệ thật, tự xử không
nên thân. Loạn lạc này đích thị do độc tài, tham nhũng, bất công, kỳ thị
tôn giáo v.v... khiến dân chúng bất mãn nổi lên chống chế độ. Dung
dưỡng những chính quyền, những chế độ như thế chỉ tổ tai hại v.v...”
Chiến tranh ác liệt thêm: lương tâm nhân loại bị xúc phạm, các nhà
triết học gọi nhau họp ở Thụy Ðiển, các luật gia rủ nhau họp ở Grenoble,
v.v... trịnh trọng suy tư, trịnh trọng bàn cãi, rồi lên án, kết tội
v.v... Trong khi ấy các lãnh tụ Hà Nội họ chỉ cần khéo che miệng nín
cười. Ðó là điều quan trọng: họ không được phép cười. Họ không được phép
chế giễu lương tâm và trí thông minh của loài người. Họ không được vô
lễ; họ chỉ được tiếp tục đánh thật mạnh.
Cứ thế cho đến khi hoặc
chúng ta chịu không nổi những đòn đánh từ bên ngoài và những dằn xóc từ
bên trong, chúng ta bỏ cuộc và cộng sản tiến đến Cà Mau; hoặc bên phía
chúng ta cùng đồng minh có những kẻ thật chì, cộng sản liệu ăn không
nổi, thế là lại điều đình và lại xếp đặt một kế hoạch khác... Như vậy
không biết đến bao giờ.
Còn ba mươi hai năm nữa, chúng ta bước sang
thế kỷ XXI. Nhiều người xem như bước sang một kỷ nguyên mới, một nền văn
minh mới: con người sẽ không chỉ biết có quả đất, nhiều quốc gia sẽ
tiến đến nền kinh tế kỹ nghệ hậu. Ðó chưa hẳn là cực lạc, nhưng cũng là
cái gì vượt xa tình trạng hiện tại. Thiên hạ nô nức đua nhau tiến đến
mặt trăng, đến kinh tế kỹ nghệ hậu. Như thể cá vượt Vũ Môn.
Riêng
dân tộc chúng ta, ba mươi hai năm nữa e vẫn còn đánh nhau, nửa nước túm
lấy nửa nước dìm nhau trong bể máu. Các dân tộc, bất cứ da đen hay da
đỏ, đều có thể nô nức, hy vọng ở thế kỷ XXI. Riêng chúng ta, chúng ta
chỉ còn có mỗi một điều để đón đợi: là hết chiến cuộc này đến chiến cuộc
khác, nếu Hà Nội không từ bỏ quyết tâm của họ. Và cho đến bây giờ, họ
chưa có dấu hiệu từ bỏ.
Hỡi các em bé của đồng bằng Nam Việt xanh
ngát bị bắt đưa đi, từng hàng từng lớp nối nhau dìu nhau ra núi rừng
Việt Bắc! Riêng về phần mình, các em đã chịu côi cút ngay từ lúc này;
còn đất nước thì sẽ vì những chuyến ra đi của các em mà lâm vào cảnh đau
thương bất tận. Tai họa hiện xảy đến cho các em cũng là tai họa về sau
cho xứ sở. Ðã sáu tháng qua rồi. Dù người ta có thôi dài cổ ngóng về
Ba-lê, để nghĩ cách cứu các em, thì cũng đã muộn.
Nhưng đâu có ai
chịu thôi ngóng chờ? Và trong không khí thấp thỏm chờ đợi hòa bình, ngày
ngày báo chí chỉ những rập rình từng thoáng tin ngưng oanh tạc, tôi
hướng về các em những ý nghĩ vô cùng buồn thảm, đen tối.
Viết trong tháng 10 năm 1968
* Nhan đề bài này mượn từ một cuốn sách của Phùng Khánh, dịch truyện
The Catcher in the Rye của J.D. Salinger. Sách Phùng Khánh do Thanh Hiên
xuất bản năm 1967 tại Sài Gòn.
