Khúc Ruột Mễ Kiều

Đức Hà

ENSENADA, Mexico - Người Mỹ gốc Mễ hoặc người Mexicano Americano với trên 34 triệu chiếm 10.9% tổng dân số Hoa Kỳ. Người Mỹ gốc Việt đứng hàng thứ tư nhóm sắc dân thiểu số với khoảng 1.6 triệu. Tuy nhiên cả hai sắc dân này đều giống nhau ở điểm là cộng đồng đông dân hàng đầu ở hải ngoại sau quê nhà và cả hai đều cầy nhiều "gióp" để kiều hối về cho thân nhân ở trong nước.

Thật vậy, cứ thử ghé quan sát mấy dịch vụ gởi tiền của người gốc Mễ "Envío de Dinero" hay gốc Việt (Hoa Phát, Le, Kim Phú ...) sẽ thấy tấp nập nhứt là vào những dịp như Tết Tây Tết Ta chẳng hạn. Vấn đề ở đây là ngưởi Việt hải ngoại rất may mắn có Nghị Quyết 36 ban hành ngày 26 tháng Ba 2004 của Bộ Chính Trị khẳng định “Người Việt Nam ở Nước Ngoài là bộ phận không tách rời và là nguồn động lực của cộng đồng dân tộc Việt Nam, là nhân tố quan trọng góp phần tăng cường quan hệ, hợp tác hữu nghị giữa nước ta với các nước.” Năm ngoái 2013 cái bộ phận không tách rời đó đã chuyển về nước 11 tỉ đô - đứng hàng thứ chín thế giới, đó là chưa kể tiền Việt kiều đút túi mang về, hay tiền lẻ nhét trong va-li hai đáy. Kiều hối của người Mễ gấp đôi người Việt 22 tỉ và xếp hạng tư sau Ấn Độ, Trung Quốc và Phi. Thật rõ ràng "Nhiếu điều phủ lấy giá gương, người nước trong và người nước ngoài phải thương nhau cùng."

Thế nhưng người gốc Mễ ở Mỹ chắc chắn không được cái diễm phúc được nhà nước ở Mê-Hi-Cô ưu ái quan tâm như người gốc Việt. Chắc hẳn người lãnh đạo tối cao tại thủ đô Mexico City chẳng hề phát biểu đại loại như ..."tiềm năng trí thức của kiều bào được đánh giá là một thế mạnh, nhưng chưa được khai thác hiệu quả; tiềm lực kinh tế cộng đồng cũng rất lớn, nhưng chưa phát huy thật tương xứng và bày tỏ lòng mong muốn bà con Mễ kiều đoàn kết, phấn đấu học tập, thành đạt ở đất khách, thực hiện nghiêm pháp luật của nước sở tại, tích cực làm ăn học tập để cuộc sống ngày càng tốt hơn. Bên cạnh đó, kịp thời đấu tránh với những luận diệu tuyên truyền xuyên tác của các thế lực thù địch... và vv và vv."

Khúc ruột ngàn dặm dù Việt hay Mễ như thế chắc chắn là có và không thể đảo ngược được.

QUY MÃ

Người Việt từng vượt biên, đường bộ đường biển đi tìm tự do; người Mễ cũng thế nhưng để đi tìm miếng ăn - chữ nghĩa bây giờ gọi là để cải thiện cuộc sống, Cảnh Sát Biên Phòng Mỹ - CBP gọi là di dân bất hợp pháp, văn chương một chút mệnh danh là đi tìm Giấc Mơ Mỹ: đằng nào cũng đến La Mã - à quên đến Mỹ. Dạo sau này người Việt trong nước ra đi trật tự hơn, hiện đại hơn và tinh vi hơn bằng đường du lịch - nghĩa là chuyển vào tài khoản ngân hàng một số tiền nhất định theo quy định nhà nước, xin hộ chiếu, nạp đơn du lịch rất nghiêm túc rồi một khi bay đến được đến nước sở tại thì rủ nhau cùng ... biến. Tin cho biết hồi tháng 12 vừa qua, đoàn 15 người xuất phát từ phi trường Nội Bài, Hà Nội, quá cảnh tại Bangkok, Thái Lan trước khi bay đến Israel và bỗng dưng ... bốc hơi. Phẻ re. Người Mễ chưa đạt mức độ dám nghĩ dám làm đến như vậy và vẫn vượt biên theo phương cách truyền thống và chết người để qua Mỹ.

Ước tính có từ 8 đến 20 triệu người Mễ di dân bất hợp pháp đang sống ở Mỹ, báo chí truyền thông hay dùng con số trung dung: 12 triệu. Họ đến Mỹ bằng nhiều cách, vượt đường biên giới dài 1,954 miles giữa Mexico - Mỹ được xem là phổ biến nhứt nhưng họ cũng trốn bằng cách chui vào các công-te-nơ chứa hàng, toa xe lửa chở hàng hoặc dùng ghe vượt 90 miles đường biển để đổ bộ vào vùng Nam Florida mà thường là người Cuba. Nhóm buôn lậu ma túy còn sử dụng tàu lặn, máy bay hay cả đào hầm xuyên biên giới để chuyển hàng và di dân vào Mỹ. Một khi tới Mỹ hay lọt qua cửa khẩu an toàn họ lẩn vào sống chung với thân nhân hay bè bạn đang sống hợp pháp và đã có tịch hay thẻ xanh USA. Họ lao động cực nhọc, làm những việc người bản xứ chê, bị chủ nhân ép giá và thường xuyên bị Cảnh Sát Di Trú - ICE bố ráp, tù tội và rồi ra cũng bị trục xuất về nước. Nếu dành dụm được chút đỉnh lại mau mắn ra dịch vụ "Envío de Dinero" chuyển về nuớc giúp thân nhân để - như lời một ca khúc của cố nhạc sĩ Việt Dũng, "Gởi về cho em chiếc nhẫn yêu thương, Em bán cho đời tìm đường vượt biên..."

Thống kê cho thấy cứ mỗi ngày có chừng 3,000 người Mexican tìm cách vào Mỹ không hợp pháp và chỉ vài trăm người thoát hiểm, còn hầu hết đều bị bắt, chết dọc đường và sau cùng trả về nguyên quán nếu còn nguyên vẹn. Không ít người lại quay vòng, tiếp tục gan lì trở vào Mỹ. Rất có thể có công mài sắt có ngày nên kim. Mài sắt ở đây có nghĩa là leo rào: Người Mỹ đã cho thiết kế khoảng 3,141 km hàng rào cao từ 2.5 đến 6 mét ở vùng biên giới - có nơi hàng rào hai lớp, phần lớn nằm sát các bang New Mexico, Arizona, và California. Thêm vào đó là một hệ thống hàng rào điện tử hiện đại và camera ghi hình kể cả ban đêm để ngăn những người thuộc nhóm Chúng Tôi Muốn Sống.

Thế nhưng một khi được khoan hồng lấy được quốc tịch Mỹ, có bằng lái xe, được phép làm việc, được đi bầu cử ... họ cũng có cơ may trở thành đại gia như người Việt. Và cũng hệt như người Việt thành công hay giả bộ thành công lại xum xoe áo gấm về làng: Nổ.

Nếu ai có dịp du lịch Cancun, Cabo San Lucas, Ensenada ... đều thấy và gặp rất nhiều Mễ kiều về thăm quê hương với cung cách chẳng khác bao nhiêu với Việt kiều về thăm Hà Nội, Huế, Nha Trang, Cần Thơ, Phú Quốc ... Ăn to nói lớn, bạo mồm bạo phổi, nhậu nhẹt tới bến, bạn cũ bồ cũ gặp gỡ thay nhau nổ bể ống bô luôn chưa kể chuyện móc túi ra là giấy 100 xanh mới keng và khó mà không có chuyện dùng nhãn hiệu người nước ngoài để lừa đảo quỵt nợ, lấy vợ lấy chồng giả và mang vào Mỹ dạng hôn thê, hôn phu ... Liệu không biết có bao nhiêu người Mễ phải ca bài "Anh đã lầm đưa em sang đây ..." như các nạn nhân gốc Việt nhưng chuyện bảo lãnh thì 100% sắc dân nào cũng bảo lãnh thôi vì đất lành thì dứt khóat phải đưa thân nhân sang đậu chứ nhẩy.

Một Mễ kiều nhâm nhi chai Tecate tại bến cảng Ensenada, phía nam San Diego tâm sự rằng anh quá may mắn khi sinh ra đã là công dân Hoa Kỳ, bây giờ có gióp ổn định, có nhà có ô-tô sang trọng và có tiền đi tàu cruise về Mễ chơi thường xuyên. Tôi nghe sao thấy hơi quen quen. Anh nói ông bà nội vượt biên giới qua Mỹ lâu lắm rồi và chuyên đi hái dâu, hái cam trong các đồn điền. Thời gian qua đi, hai cụ sinh con đẻ cái, được nhập tịch và nay cả dòng họ đều là cư dân họp pháp ở rải rác nhiều bang ở Mỹ. Tôi hỏi thế trong gia đình có lập hồ sơ bảo lãnh thân nhân không; câu trả lời chắc nịch "có chứ." Càng nghe lại càng thấy quen quen. Đó là hình ảnh của một người Mễ thành công; hình ảnh người chưa hay sắp thành công đều rất dễ thấy tại phía trước các The Home Depot, Lowe's, Ace ... Họ tụ ba tụ năm đợi kiếm công ăn việc làm lấy miếng ăn độ nhật trong đó đa phần là người nhập cư lậu.

KHÚC RUỘT

Hai khúc ruột tuy giống mà lại không giống. Chẳng hạn như người Việt ở nước ngoài vài năm khi về nước đã quên (hay giả đò quên) tiếng Việt nên khi nói chuyện cứ phải chêm tiếng Anh cho nó sang trọng và bị ném đá cáo buộc tội chảnh không biên giới; con trẻ thì ngọng nghịu rặn mãi mới ra tiếng Việt không dấu. Người Mễ ở Mỹ hầu như chỉ nói tiếng Spanish với nhau - cả lớn lẫn bé. Mời vào thử Chợ Trời mà xem, nói chuyện với mình họ nói tiếng Anh giọng Mễ, trao đổi lẫn nhau họ xổ toàn tiếng mẹ đẻ. Ai mà biết họ nói gì với nhau nhưng chớ có bao giờ lớn tiếng chửi thề hay chê mắc chê rẻ bằng tiếng Việt nha, họ hiểu cả đấy.

Người Mễ chỉ xuống đường đòi cải tổ luật di trú. Hồi năm ngoái đạo luật được Thượng Viện thông qua nhưng hiện vẫn bị kẹt mô ở Hạ Viện - theo luật mới này hàng triệu di dân bất hợp pháp sẽ trải qua một tiến trình hội nhập từ hợp thức hóa tình trạng di trú đến cho nhập tịch Mỹ. Chuyện cải tổ rồi ra cũng sẽ thành hiện thực chỉ không biết là bao giờ khi nào mà thôi. Nhưng ai cũng biết vấn đề này thường hay xảy ra vào năm có tổng tuyển cử. Chờ xem. Người gốc Việt không mấy bận tâm chuyện cải tổ luật di dân mà chỉ cần biết bảo lãnh hôn thê nhanh hơn bảo lãnh vợ chồng, bảo lãnh anh em phải mất 12 năm trở lên, bảo lãnh giả bây giờ căng lắm - thế là đủ. Người Việt có hoài bão to lớn hơn vĩ đại hơn nghĩa là quên thân mình để lo toan cho phúc lợi của trên 91 triệu dân bên kia bờ Thái Bình Dương bằng cách luôn luôn đòi hỏi thực thi dân chủ nhân quyền cho Việt Nam. Nào là thỉnh nguyện thư, vận động các đại diện dân cử tại Quốc Hội Mỹ, tham gia các điều trần tại Văn Phòng Cao Ủy của Liên Hiệp Quốc về Nhân Quyền  - OHCHR, và không thể thiếu là biểu tình trước văn phòng các đại diện ngoại giao nhắc nhở những việc làm sai trái. Vì hoàn cảnh chính trị khác nhau, người gốc Mễ không thể hiểu nổi những bức xúc của người Việt.

Mã Đáo Thành Công không biết nhân quyền Việt Nam sẽ ra sao nhưng về phần 12 triệu người Mễ từng nhập cư bất hợp pháp cùng con cái của những người này thế nào cũng sẽ được hợp thức hóa thành công dân Mỹ. Trong khi chờ đợi dù Mễ kiều hay Việt kiều cứ hãy gởi tiền giúp thân nhân sống qua năm Ngọ cái đã.

Mung Xuan Giap Ngo 2014

Seoul, Nắng, Nóng và Ve Sâu

Đức Hà

SEOUL - Thoát khỏỉ cơn nóng bức của Saigon, khách du lịch đến thủ đô Hàn Quốc lại phải đối đầu với lò nung hãi hùng không kém ở mức 90+ F hàng ngày và mỗi ngày. 

Cũng như Saigon, nóng ở đây có thêm độ ẩm cao lại càng khiến không khí thêm ngột ngạt, người lúc nào cũng hâm hấp khó chịu. Nhưng để đổi lại, tiếng ve sầu ỉ oi ca hát liên tục tạo thành bản hòa ca đơn điệu nhưng lại phần nào làm dịu bớt sự bực bội của thời tiết, không hàn chút nào như tên gọi. Thật là kỳ lạ, bất cứ nơi đâu có bụi cây, ngọn cỏ là có tiếng ve sầu. Không lẽ ve sầu Hàn Quốc sống còn vì không nghẹt thở vì khói xe gắn máy, không chết vì thuốc rầy và khói thuốc lá. Không biết tại các thành phố khác như thế nào, tại Seoul xe gắn máy - phần nhiều thuộc phân khối lớn, không dày đặc như nêm; trong khi việc hút thuốc nơi công cộng bị cấm triệt để - có cả một đội quân chuyên môn mặc đồng phục nhẹ nhàng nhắc nhở kẻ hút lén (trong đó có bạn tôi.) Tôi đến Hán Thành như vậy và ngay lập tức bị choáng ngập bởi sự phát triển kỳ diệu của đất nước chỉ mới bắt đầu chấp cánh vào thập niên 60' trở lại đây.

Tìm Quá Khứ

Bị Mông Cổ xâm lăng vào thế kỷ 13, rồi đến Nhật đô hộ từ 1910 đến hết Thế Chiến II và sau cùng là chiến tranh Triều Tiên 1950 - 1953 với hơn một triệu người thương vong thì đã quá đủ nếu không nói là dư thừa để xây dựng những tượng đài vinh danh, những bảo tàng tội ác chiến tranh, nghĩa trang liệt sĩ ... Tuy nhiên người Hàn không làm vậy; họ biến sự căm thù (nếu có) và tận dụng tất cả nỗ lực vào công tác xây dựng đất nước rõ ràng là to đẹp hơn, hoành tráng hơn gấp mười ngày trước. 

Theo Wikipedia, 7,000 người biểu tình bất bạo động ngày 1 tháng Ba, 1919 đã bị người Nhật thảm sát, trên năm triệu người bị tập trung lao động trong khi khoảng 200,000 phụ nữ Hoa và Triều Tiên bị buộc làm nộ lệ tình dục cho đội quân Thiên Hoàng. Vào thời kỳ đô hộ Triều Tiên, quân Nhật còn tìm cách xóa bỏ ngôn ngữ bản xứ, ban hành luật buộc người bị trị phải lấy họ Nhật và trước khi rút không quên vơ vết nhiều cổ vật về nước.
Ngay tại Khu Phi Quân Sự (DMZ) nơi vĩ tuyến 38 chia cắt hai miền Nam-Bắc, người ta chỉ thấy duy nhứt các khẩu hiệu với chủ đề kêu gọi đôi bên cùng nhau thống nhứt trong hòa bình. Người ta tin rằng người Hàn ở hai miền - cho dù vẫn có những va chạm đôi khi có cả súng đạn tham gia, cũng đủ sáng suốt và khôn ngoan để tránh đổ máu thêm cho dân tộc. Hiện nay cả hai bên đều nỗ lực xúc tiến chương trình đoàn tụ những gia đình bị ly tán do cuộc chiến hai miền - tuy không liên tục và có lúc chính quyền miền Bắc đe dọa dẹp bỏ, kể cả xóa bỏ miền Nam trù phú nhưng ít ra cũng là một đường lối ôn hòa các lãnh tụ chủ trương giải phóng quốc gia nước tôi không dám nghĩ chẳng dám làm.

Các cung điện, tường thành tại thủ đô Seoul hầu như bị Nhật phá hoại gần hết đều được trùng tu, phục chế trông như mới. Bên cạnh mỗi di tích như vậy đều có một bia đá nhỏ viết lại quá trình hình thành, bị tàn phá và tái dựng lại sau khi Triều Tiên được độc lập. Ngay tại khu phân chia hai miền, người Nam Hàn đã biến thành một khu du lịch với nhiều chiến tích lịch sử và cả một khu vui chơi giải trí. Chẳng hạn con đường sắt từng chạy từ bắc xuống nam bị đứt quãng tại đây trong cuộc chiến Triều Tiên và khách đến thăm còn được xem tận mắt một đầu máy xe lửa lỗ chỗ với 1,020 vết đạn. Bia đá cạnh đó ghi: "Chiếc đầu máy hơi nước này là chứng tích của cuộc chiến bi thảm chia đôi Bắc - Nam. Đầu máy bị bom đánh lật khỏi đường rây và vứt bỏ tại khu vực phi quân sự, lúc đó đang làm nhiệm kéo đoàn tàu chở vũ khí đến Bình Nhưỡng ..." 

Con Người Tử Tế

Với trên 5,000 năm văn hiến, người ta vẫn còn tìm thấy đây đó di tích của nền văn minh cổ nước Triều Tiên, cho dù đã trải qua hai cuộc chiếc tàn khốc do Nhật xâm lăng - thế kỷ 26 và đô hộ cùng đồng hóa cũng do người Nhật từ 1910 đến 1945, và chiến tranh Cao Ly chia cắt đất nước. Trước khi xảy ra những thời kỳ bi thảm trong lịch sử Triều Tiên, quốc gia này đã là một trong những nền văn minh tiên tiến nhất thế giới với nhiều phát minh mới lạ. Bên cạnh những đại công ty điện tử thống trị thế giới, Hàn Quốc còn được xem là một trong những đất nước an ninh nhất thế giới. Và tại Seoul, lời khuyên ghi nhận rằng phụ nữ du lịch một mình tại đây không phải ưu lo về vấn đề an ninh, an toàn cho bản thân. Vào khoảng tháng Tư 1960 sinh viên tại Seoul xuống đường biểu tình hầu như hàng ngày đã làm cho Tổng Thống Lý Thừa Vãn thuộc Đệ Nhất Cộng Hòa phải từ chức để chuyển tiếp qua Đệ Nhị Cộng Hòa; nhưng chẳng bao lâu sau Tướng Phác Chính Hy lãnh đạo một cuộc đảo chánh và thiết lập Đệ Tam Cộng Hòa. Đương kim tổng thống thuộc Đệ Lục Cộng Hòa là bà Phác Cận Huệ, trưởng nữ của Tướng Hy. Chính quyền không còn do quân đội nắm giữ, lối cai trị chuyên chế cũng chấm dứt theo cùng với cảnh sinh viên biểu tình chống nhà nước. Vì là một đất nước tự và dân chủ người dân có quyền bày tỏ quan điểm về bất cứ vấn đề gì - thế nên mỗi khi có đám đông trương biểu ngữ tụ họp tại quảng trường chính thì y như là hàng đoàn cảnh sát lại bủa ra dàn chào kỹ càng.

Nếu có cơ hội lang thang ban đêm, nửa khuya khách bộ hành cứ vô tư đi vào các khu lao động, ngõ hẹp đường mòn .. sẽ thấy người không nhà trùm bao ny-lông ngủ vùi hay say khướt bên đường nhưng nạn móc túi, giật bóp, cướp điện thoại di động, cưỡng hiếp không mấy phổ biến. Wikipedia viết "Nam Hàn có tỉ lệ tội ác thấp hơn những quốc giá có cùng mức độ phát triển kinh tế." 
Có lẽ câu giải thích đúng đắn nhất cho câu hỏi về sự tử tế, tôn trọng luật pháp cao độ của người dân xứ Hàn là do giáo dục, giáo dục và giáo dục cộng với ý thức. Bạn cứ thử vào xem bất cứ một viện bảo tàng nào ở thủ đô sẽ bắt gặp nhiều đoàn học sinh được thầy cô đưa dắt tới để tìm hiểu gương của các bậc tiền bối đã xây dựng nên nước Triều Tiên ngày nay.

Lẽ dĩ nhiên khi phát triển không thể tránh nạn tham nhũng. Chủ tịch tập đoàn Samsung từng phải từ bỏ ghế chủ tịch vì cáo buộc mua chuộc tòa án trong việc tài trợ bất hợp pháp cho các chính trị gia. Báo Economist và nhiều người chống đối tập đoàn khổng lồ này (1/5 kim ngạch xuất khẩu, tương đương 17% tổng sản lượng GDP của Hàn Quốc) cho hay Samsung rõ ràng đã kiểm soát toàn bộ sự nghiệp của các công tố đồng thời sẵn sàng triệt hạ những người có manh nha soi mói vào hành vi của họ. Cuối cùng thì vị chủ tịch mất chức lại trở lại ghế chủ tịch cho dù có cáo buộc (không được tòa công nhận) như đút lót, trốn thuế, ấn định trước giá bán sản phẩm ra thị trường. 

Hàn Quốc vẫn bành trướng sức mạnh và đẩy mạnh thương vụ đi khắp địa cầu và ve sầu vẫn tiếp tục hót suốt mùa hè. 

Hè 2013