BẦU CỬ 2016

Những Điều Cần Biết

Đức Hà

Như mọi người cũng đã thấy, chuyện tranh cử chức vụ lãnh đạo quốc gia - tức tổng thống và phó tổng thống cho bốn năm tới, đầy kịch tính và tràn ngập những âm mưu, cáo buộc, tố giác, đánh phá kể cả những tiết lộ động trời, không thể tin nổi từ trang web WikiLeaks. Thật hay giả, bịa đặt hay chính xác thật khó mà lượng định được nhưng có một điều rõ ràng là truyền thông dòng chính dành rất nhiều thời giờ trên mạng và đài, dùng mọi chiêu trên nhiều trang báo để chỉ trích, bới móc, kết tội ứng cử viên này mà hầu như nhẹ tay với ứng cử viên kia, nếu không nói là phớt lờ. Rõ ràng là người dân cảm thấy các ứng cử viên như đang diễn theo một kịch bản viết sẵn. Liệu tất cả mọi chuyện rồi ra có chấm dứt vào ngày Tám tháng 11 tới hay không, là câu hỏi chưa có trả lời.

Người này thì bị tra tấn liên hồi về những câu nói cực kỳ thiếu đạo đức trong phòng thay quần áo hơn 10 năm trước đây, bị cáo buộc tội sờ soạn phụ nữ bất hợp pháp, nhưng chưa thấy ai đâm đơn kiện cáo hay đòi bồi thường thiệt hại về danh dự ngoài mấy giọt nước mắt trước ống kính tivi. Còn người kia gian dối ngay cả trong lời khai hữu thệ vẫn bình chân như vại. Lẽ nào một thường dân chỉ cần vi phạm một lỗi nhỏ đã có thể bị truy tố ra trước pháp luật và phải trả giá cho sai sót đó bằng án tù trong khi một người có thế lực chính trị, có của cải, có hậu thuẫn lại không hề hấn gì? Câu hỏi này cũng chưa có câu trả lời.

Điều hết sức khác biệt trong năm nay là từ xưa đến nay cứ tuần tự hết Dân Chủ lãnh đạo thì đến Cộng Hòa cầm quyền hay ngược lại dựa trên ý niệm của phần đông cho rằng đã chán ngán sau tám năm dưới đảng A hay đảng B và muốn có sự đổi thay: năm nay rất có khả năng chủ trương này bị phá vỡ. Trong quá khứ Tổng Thống thứ 15 James Buchanan lên thay Tổng Thống Franklin Pierce cả hai đều thuộc Dân Chủ và Tổng Thống thứ 8 ông Martin Van Buren lên thay ông Andrew Jackson cũng cùng đảng Dân Chủ. Vậy thì bà Hillary Clinton với khẩu hiệu "Stronger Together"  có khả năng nối tiếp đường lối Dân Chủ của đương kim Tổng Thống Obama thêm bốn hay tám năm nữa hay không - còn phải đợi và xem.

Bầu Cho Ai

Cho đến giờ này cử tri gốc Việt đã nhận được phiếu bầu bằng thư. Có người cũng đã gởi đi rồi. Người khác chờ đến đúng ngày Tám tháng tới để đến phòng phiếu. Vì tổng thống và phó tổng thống do phiếu cử tri đoàn - Electoral College quyết định mà Cali có 55 phiếu, nên cử tri Việt dù  gạch nối mũi tên đen trong phiếu bầu có chấm Cộng Hòa hay Dân Chủ cũng không thể lay chuyển quyết định của 55 lá phiếu của cử tri đoàn trung thành với Dân Chủ. Cali xưa nay vẫn là thành trì vũng chắc của Dân Chủ. Kết quả bầu cử sơ bộ ngày Bẩy tháng Sáu cho thấy bà Clinton đạt 1,940,580 phiếu và ông Trump được 1,174,829.

Tại các bang lưng chừng, nơi mà cả Cộng Hòa và Dân Chủ đều có tầm ảnh hưởng ngang nhau như Ohio, Florida ... sẽ là nơi có quyết định sau cùng khi chuyển màu sang toàn xanh hay toàn đỏ vào ngày Tổng Tuyển Cử. Bởi vậy hai ứng cử viên Hillary Clinton và Donald Trump đều dồn nỗ lực để thuyết phục cử tri những bang này. Liệu điều đó có làm thay đổi được cục diện hay không thì không ai tiên đoán được ngoại trừ mấy tờ báo được cho là thiên lệch. Chỉ xin nhắc lại chuyện bầu bán năm 1980: theo thăm dò trước bầu cử thì ứng viên Ronald Reagan bị đương kim Tổng Thống Jimmy Carter vượt xa - coi như nắm chắc thất bại trong tay; thế nhưng kết quả sau cùng cho thấy ông Reagan thắng lớn với 489 phiếu và trở thành Tổng Thống thứ 40 của Hoa Kỳ. Ông Reagan thắng không chỉ bằng phiếu của Cử Tri Đoàn mà cả phiếu phổ thông 43,903,230 so 35,480,115 của ông Carter. Nói như thế để thấy các thăm dò trước bầu cử - báo này nói thế này, báo kia nói thế khác, trở thành khó tin. Thăm dò mùa bầu bán năm nay lại càng khó nhai hơn bao giờ. Không ít người theo dõi mấy cuộc tranh luận vừa rồi đã khẳng định ứng viên này hay hơn ứng viên kia - nhưng thăm dò dư luận hầu như tất cả lại cho kết quả ngược lại. Có thể người dân thường nghe bùi tai nhưng chưa đủ trình độ để đánh giá toàn bộ và sâu sắc về phong cách, lời lẽ, thái độ, biện luận của từng ứng viên chăng?

Tóm lại toàn nước Mỹ có 538 phiếu của Cử Tri Đoàn và ứng viên thắng cử phải hội đủ 270 phiếu. Nói một cách giản đơn là nếu đêm bầu cử, phòng phiếu đóng vào tám giờ tối giờ miền Đông mà các bang miền Đông chuyển màu xanh hết hay đỏ hết thì kết quả chung cuộc sẽ đúng như vậy. Sở dĩ cử tri ở Mỹ không bầu trực tiếp tổng thống và phó tổng thống bởi vì từ thủa xa xưa khi khái niệm dân chủ vẫn còn lờ mờ, người ta không tin rằng người dân thường có đủ sáng suốt để chọn lựa hai chức vụ lãnh đạo cao cấp và quan trọng của đất nước nên những người soạn thảo Hiến Pháp mới quyết định chia quyền bầu chọn cho Cử Tri Đoàn và người dân thường.

Lá Phiếu Để Làm Gì

Nói rằng Cử Tri Đoàn sẽ có tiếng nói sau cùng về hai lãnh đạo nước Mỹ sắp tới đây, vậy thì gạch đen chọn người trong phiếu bầu để làm gì?

Trong cuộc tổng tuyển cử ngày Bốn tháng 11 năm 2008 liên danh Barack Obama – Joe Biden thắng vượt trội với 365 phiếu của Cử Tri Đoàn và 69,498,516 phiếu phổ thông trong khi liên danh John McCain – Sarah Palin chỉ đạt 173 phiếu Cử Tri Đoàn và 59,948,323 phiếu phổ thông. Như vậy mỗi gạch đen dành cho ứng viên nào đó được tính là một phiếu. Thống kê cho biết số 69.5 triệu phiếu dành cho ông Obama là con số bầu chọn lớn nhứt cho một ứng viên tổng thống. Thêm vào đó với tổng số 133 triệu người Mỹ đi bầu (43% dân số Mỹ) thì cũng là kỷ lục trong các cuộc bầu cử tổng thống ở Mỹ. Năm nay người ta tin rằng số người Mỹ dắt díu nhau đi bầu sẽ phá kỷ lục chưa từng có. Một mặt có thể là lần đầu tiên nước Mỹ có một phụ nữ từng là Đệ Nhất Phu Nhân ra tranh cử, mặt khác cũng có thể là Nước Mỹ đang cần một người bạo miệng, gặp đâu nói đó, toạc móng heo, thẳng ruột ngựa chẳng nể nang ai để đưa nước Mỹ "Great Again."

Năm 2000 liên danh Al Gore – Joe Lieberman đạt 50,999,897 phiếu phổ thông nhiều hơn liên danh George W. Bush – Dick Cheney nhưng lại thua phiếu Cử Tri Đoàn (271-266) nên đành chấp nhận thất bại.

Điều cần biết ở đây là cho dù cử tri đăng ký với Dân Chủ hay Cộng Hòa thì khi bầu chọn vẫn có thể đề cử người của đảng khác mà mình nghĩ rằng xứng đáng hơn. Chẳng hạn báo Arizona Republic xưa nay vẫn một mực hậu thuẫn cho người của Cộng Hòa, năm nay lại đổi tông ủng hộ ứng viên Dân Chủ. Cựu Thống Đốc Cali Arnold Schwarzenegger thuộc đảng Cộng Hòa cho hay sẽ không bầu cho ông Trump nhưng không nói có chọn bà Clinton hay không. Cựu Ngoại Trưởng Colin Powell thuộc đảng Cộng Hòa, trước đây đã chọn ông Obama và nay cho biết sẽ bỏ phiếu cho bà Clinton.

Tiếng Nói Của Cử Tri

California như tất cả 50 tiểu bang có hai diện tại Thượng Viện Hoa Kỳ. Bà Loretta L. Sanchez, hiện là Dân Biểu tại Hạ Viện Mỹ và bà Kamala D. Harris sẽ tranh ghế thượng nghị sĩ vào kỳ bầu cử tháng 11 tới. Cả hai đều thuộc đảng Dân Chủ, vậy chọn ai bây giờ? Câu trả lời là cử tri sẽ quyết định ai được ai thua.

Một nhân vật thường gần gũi với cộng đồng Việt là Dân Biểu Liên Bang Mike Honda thuộc Congressional District 17. Kỳ này ông phải tranh tài với ông Ro Khana. Trong lần bầu cử sơ bộ hồi tháng Sáu, ông Khana đạt 39.1% phiếu bầu nhiều hơn ông Honda (37.4%.) Nhưng nếu vào kỳ Tổng Tuyển Cử tháng 11 tới mà cử tri lại đổi ý chọn ông Honda - tức nhiều phiếu hơn, thì ông Honda lại tiếp tục đại diện cho District 17 tại Hạ Viện Hoa Kỳ - bao gồm các thành phố Sunnyvale, Cupertino, Santa Clara, Fremont, và Milpitas.

Trong cùng lúc tại California Assembly District 27 bao gồm vùng San Jose, cử tri sẽ phải chọn giữa hai ứng viên Madison Nguyễn và Ash Kalra. Mỗi gạch đen nối liền mũi tên trên phiếu dành cho một trong hai ứng viên sẽ là một tiếng nói đưa ứng viên đó gần hơn với chiếc ghế tại Nghị Viện Cali ở Sacramento. Cũng thế tại thành phố Milpitas, hiện có năm người tranh chức vụ Thị Trưởng thay ông Jose Estevez mãn nhiệm. Người đạt nhiều gạch đen nhứt sẽ là người thắng cử.

Lá phiếu của cử tri có giá trị then chốt trong sự lựa chọn người lãnh đạo. Bởi vậy cử tri phải bầu đông và cử xứng đúng tinh thần "Your Vote Counts" hay nói như người Việt là "Mỗi lá phiếu là một viên gạch xây nền dân chủ."

Dù ai thắng ai thua, nước Mỹ vẫn là lãnh đạo thế giới. Nước Mỹ có chuyển trục từ Trung Đông sang Đông Nam Á, ISIS có bị tiêu diệt, chiến tranh Syria có chấm dứt, bức tường ngăn di dân Mễ nhập lậu có thành hình ... hay vẫn nối tiếp chính sách mềm mỏng nhân nhượng của vị tổng thống sắp mãn nhiệm thì quyền lợi của Hoa Kỳ vẫn là ưu tiên một. Chỉ có điều không ít người sẽ buồn lòng vì ý dân không được toại nguyện - hay nói khác hơn ý dân không đúng ý Trời. Mình tưởng đã sáng suốt cử xứng mà rồi kết quả lại không như ý muốn. Nền dân chủ của Mỹ từ bao đời nay là như vậy. Người có thái độ hoài nghi sẽ không ngần ngại phát biểu rằng tưởng vậy mà không phải vậy.